Kalaallisut eqikkaaneq

Kalaallit Nunaanni inuit Europami Amerikamilu avannarlermi inunnit nerisamikkut mingutsitsinermit eqqugaaqqajaanerusarput (akoorutissat mingutsitsissutaasut) pissutigalugit. Tamatumunnga pissutaavoq nerisassat imarmiut nalinginnaanerusut (aalisakkat, timmissat, puisit arferillu) kalaallit nerisaanni pingaaruteqarnerunerannut tamatumalu peqatigisaanik nerisassat akuutissanik mingutsitaangaatsiarsimasarlutik.

Siusinnerusukkut ajornartorsiut taanna pillugu ilisimasaqartoqarsimavoq, kalaallilli nerisaanni nalinginnaasuni akuutissanik mingutsitsissutaasunik aaqqissuussaasumik aatsaat 1999-imi misissuisoqalerpoq. Misissuinermi nerisat pingaarnerpaat, Kitaata qeqqani illoqarfinni nunaqarfinnilu nerisat pillugit misissuinernik tunngaveqarnerusut, misissuiffigineqarput. Misissuinermi pingaarnertut paasiniarneqartut tassaapput aatsitassat arrortikkuminaatsut cadmium, kviksølv aamma selen kiisalu POP-inik taaneqartartut, tassunga ilanngullugit polychlorerede biphenyler (PCB), dichlorophenyltrichloroethan (DDT), chlordaner, hexachlorocyclohexaner (HCH), chlorobenzener, dieldrin aamma toxaphen uumasuni pingaarnerni ipiutaasartanilu Kalaallit Nunaanni nerisarineqartuni nassaassaasut. Misissugassatut tigusat annikitsut aamma PCB-nik coplanariusunik, ikuallannaveersakkanik bromitikkanik (BPDE), paraffininik chloritalinnik naatsunik sananeqaatilinnik (SCCP) aamma butyltininik (TBT) akoqarnerinik misissuiffigineqarput.

Misissuinermi takutinneqarpoq uumasuni nunamiuni kiisalu imarmiorpassuit neqaanni mingutsitsineq nalinginnaasumik appasissorujussuusoq. POP-it qaffasissut pingaartumik miluumasut imarmiut orsuini kiisalu aatsitassat arrortikkuminaatsut timmissat imarmiut tinguini kiisalu puisit arferillu tinguini tartuinilu nassaassaapput.

Kalaallit mingutsinneqarsimasunik iisaannik misissuinermi aallaavittut pingaarnertut tikkuarneqartut tassaapput puisit neqaat, puisit tingui, puisi orsui kiisalu arferit orsui. Qalerallit, saattuat, mitit siorakitsut, taateraat, qilalukkat qaqortat qernertallu tinguini mingutsinneqarsimanera aamma qaffasippoq, qalerallilli tinguini toxafen eqqaassanngikkaanni misissuinermi mingutsitaanermut aallaavittut pingaaruteqarnatik, taakkua nerisarineqartarnerat appasippallaarmat.

Kalaallit Nunaanni avatangiisini mingutsitsisimaneq, nerisat nalinginnaasut ilanngullugit, qaffasissusaa nunarsuup affaani avannarlermi inoqarfiunerusunut suliffissuaqarfiunerusunullu sanilliullugu nalinginnaasumik appasippoq. Nunat sumiinnerat apeqqutaatillugu assigiinngissummi tassani PCB, DDT, dieldrin, chlordan, total toxafen, TBT, PBDE aamma SCCP appasissorujussuupput, amerlanertigullu kviksølvitaqassuseq Kalaallit Nunaanni aamma appasinnerulluni. HCH aamma HCB eqqarsaatigalugit nunat sumiinnerat eqqarsaatigalugu assigiinngissuseqartoqanngilaq. Akerlianik Kalaallit Nunaanni uumassusilinni cadmiumeqassuseq Europami nunanut kiannerusuniittunut sanilliullugu malunnartumik qaffasinneruvoq.

Misissuinermi tassani cadmiumip kviksølvillu annertussusaat nunani issittuni allanisulli amerlanertigut qaffasitsigiinnarput. Tamanna nunami uumasunut tamanut ipiutaasartanullu atuuppoq. Uumasuni qimerloqanngitsuni imarmiuni aalisakkanilu allanngorarneq annertuneruvoq, kisianni nunat sumiiffiini assigiinngissutsinik erseqqissunik soqanngilaq. Nunanut issittuniittunut allanut sanilliullugu Kalaallit Nunaanni uumasuni nunamiuni POP-it qaffasissussaat amerlanertigut appasinnerorpasipput, uumasunili imarmiuni erseqqissumik assigiinngissuteqarnatik.

Hele rapporten i pdf. format (999 KB)